Παλαιοχριστιανική Βασιλική Πανόρμου
Ο ναός ανασκάφηκε από τους Κ. Καλοκύρη και Ν. Πλάτωνα μεταξύ 1947 και 1955. Σύμφωνα με τους ανασκαφείς, αποτελούσε την έδρα της επισκοπής Ελευθέρνης, η οποία μεταφέρθηκε μετά την καταστροφή της αρχαίας πόλης στον Πάνορμο. Πρόκειται για τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος και νάρθηκα και αίθριο δυτικά, στο κέντρο του οποίου υπάρχει μεγάλη δεξαμενή. Ανατολικά απολήγει σε ημικυκλική αψίδα, που εσωτερικά διατηρεί ίχνη σύνθρονου.
Τα τρία κλίτη του ναού χωρίζονταν μεταξύ τους με υψηλούς στυλοβάτες που έφεραν κίονες με κορινθιακού τύπου κιονόκρανα του 5ου και 6ου αιώνα. Πάνω τους στηρίζονταν οι ιωνικού τύπου κίονες του υπερώου. Τα δάπεδα των κλιτών ήταν πλακόστρωτα στο βόρειο και κεντρικό κλίτος και από συμπιλιτό χώμα στο νότιο.
Κατά την ανασκαφή βρέθηκαν αξιόλογα μαρμάρινα και πώρινα αρχιτεκτονικά μέλη, νομίσματα, μεγάλη ποσότητα κεραμικής και τεμάχια από γυάλινες κανδήλες.
Στον παράλιο οικισμό του Πανόρμου, περίπου 20 χλμ. νότια της πόλης του Ρεθύμνου. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες παλαιοχριστιανικές βασιλικές της Κρήτης με μήκος 54 μ. και πλάτος 23 μ.
Η βασιλική χρονολογείται τον 5ο αιώνα, φαίνεται όμως να έχει τουλάχιστον άλλες δύο κατασκευαστικές περιόδους, μία στα μέσα και μία στα τέλη του 6ου αιώνα. Καταστράφηκε βίαια, πιθανόν λόγω των αραβικών επιδρομών του 7ου αιώνα, όπως συνέβη και σε άλλες βασιλικές στην Κρήτη την ίδια εποχή. Ωστόσο, εύρεση νομισμάτων μαρτυρά τη χρήση του χώρου τουλάχιστον έως τον 9ο αιώνα.
