Ναός Παναγίας Κεράς στην Κριτσά

Βρίσκεται στη θέση Λογάρι, 1 χλμ. ανατολικά του χωριού Κριτσά, σε απόσταση 8 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο.

Ο ναός είναι τρίκλιτος, καμαροσκέπαστος με τρούλο και είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Δεν είναι γνωστό πότε άρχισε να οικοδομείται, ωστόσο πιθανόν κατασκευάστηκε κατά τη με­σο­βυζαντινή περίοδο. Αρχικά κτίστηκε το κεντρικό κλίτος (το παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών χρονολογούνται τον 13ο αιώνα) στον τύπο του μονόχωρου ναού με τρούλο, ενώ μεταγενέστερα προστέθηκαν τα δύο πλευρικά κλίτη που είναι αφιερωμένα στην Αγία Άννα (νότιο) και στον Άγιο Αντώνιο (βόρειο).

Αξιόλογες είναι οι τοιχογραφίες που κοσμούν τις εσωτερικές επιφάνειες του Ναού και ανήκουν σε διαφορετικές εποχές. Στο κεντρικό κλίτος υπάρχουν δύο στρώματα τοιχογραφικού διακόσμου. Δείτε το πρώτο, που σώζεται αποσπασματικά στην κόγχη του ιερού και στα τύμπανα που υποβαστάζουν τον τρούλο. Οι παραστάσεις χαρακτηρίζονται από τη γραμμική απόδοση των μορφών και χρονολογούνται στα μέσα περίπου του 13ου αιώνα. Κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 14ου αιώνα, προφανώς μετά από κάποια σοβαρή καταστροφή του ναού, πραγματοποιήθηκε το δεύτερο στρώμα τοιχογραφιών, που απλώνεται στις υπόλοιπες επιφάνειες του κεντρικού κλίτους με σκηνές του Ευαγγελικού κύκλου.

Την ίδια περίοδο ανακατασκευάστηκε και ο τρούλος με τα ισχυρά βεργία. Η τοιχογράφηση του τρούλου απεικονίζει το Δωδεκάορτο, ενώ ιδιαίτερης μνείας αξίζει η εικόνα του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, προστάτη των φτωχών, τον οποίο λάτρευαν και οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί.

Τα πλευρικά κλίτη αγιογραφήθηκαν μέσα στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα, αφού είχε ολοκληρωθεί ο διάκοσμος του κεντρικού κλίτους. Σκηνές από τον βίο της Παναγίας και μορφές των Αγίων στο νότιο κλίτος της Αγίας Άννας αποδίδονται με τρόπο ρεαλιστικό και εκφραστικό από ικανό ζωγράφο της εποχής. Στο βόρειο κλίτος του Αγίου Αντωνίου, που αγιογραφείται με το θέμα της Δευτέρας Παρουσίας, ακολουθούνται οι ίδιες αισθητικές αρχές αλλά από τεχνίτες λιγότερο ικανούς.

Κτητορικές επιγραφές εντοπίζονται στη δυτική πλευρά του νότιου κλίτους και στη βόρεια πλευρά του βόρειου κλίτους, όπου και απεικονίζεται ο κτήτορας Γεώργιος Μαζηζάνης με τη γυναίκα του και το παιδί του.