Μoνή Παναγίας Χρυσοσκαλίτισσας
Στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού, σε κοντινή απόσταση από τη διάσημη παραλία του Ελαφονησίου.
Παρότι δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες για το ξεκίνημα του ιερού προσκυνήματος στην περιοχή, η παράδοση αναφέρει ότι η ιερότητα του χώρου αρχίζει όταν ένας γεωργός βρήκε μια εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου από την εποχή της εικονομαχίας (726-842 μ.Χ.) σε κόγχη του βράχου.
Όταν κάποτε αποφάσισαν να κτίσουν μεγαλύτερη εκκλησία και να τη μεταφέρουν στους πρόποδες του βράχου, λέγεται ότι, ενώ είχαν μεταφέρει αλλού την εικόνα, εκείνη μυστηριακά γυρνούσε στη θέση που είχε πρωτοβρεθεί, κι έτσι όλοι θεώρησαν το γεγονός θέληση της Παναγίας να κτιστεί ο ναός πάνω στο βράχο.
Η παράδοση λέει ότι ανήμερα το Πάσχα του 1824, οι Τουρκοαιγύπτιοι σφάγιασαν τους Κρητικούς στο Ελαφονήσι και επιστρέφοντας κατέστρεψαν τις εκκλησίες της περιοχής. Περνώντας από τη Χρυσοσκαλίτισσα που ήταν έρημη, ενώ ήθελαν να την ισοπεδώσουν, τους εμπόδισε ένα σμήνος μελισσών.
Το 1855 η Μονή ανακαινίστηκε και ο τότε ηγούμενος έφερε αργυρή εικόνα της Παναγίας από τη Σμύρνη. Το 1894 η παλιά εκκλησία καταστράφηκε και κόπηκε ο βράχος για τη δημιουργία χώρου για την ανοικοδόμηση της εκκλησίας που βλέπουμε σήμερα. Στη συνέχεια, ηγούμενος της μονής, για περισσότερο από μισό αιώνα, έγινε ο Γρηγόριος Πλοκαμάκης, τον οποίο αναφέρει ο Καζαντζάκης στο έργο του «Αναφορά στον Γκρέκο».
Το 1900 η Μονή διαλύθηκε μαζί με άλλες μονές της Κρήτης και επανιδρύθηκε ως γυναικεία το 1940. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, φιλοξενήθηκαν εκεί αρκετοί στρατιώτες, αγωνιστές και βρετανοί κατάσκοποι, ενώ ορατά είναι ακόμα και σήμερα, χαμηλά στο τέμπλο, σημάδια από πολυβολισμό από βρετανικό αεροπλάνο προς Γερμανούς κατακτητές που είχαν εγκατασταθεί εκεί.
Στο καθολικό σώζεται η εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου, έργο του β’ μισού του 17ου αιώνα.
Η Παναγία Χρυσοσκαλίτισσα πήρε το όνομά της από το τελευταίο από τα 98 σκαλοπάτια της, το οποίο ήταν χρυσό. Τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας, ωστόσο, ο Πατριάρχης αναγκάστηκε να πουλήσει τα κτήματα της Μονής μαζί με το χρυσό σκαλοπάτι, για να πληρώσει τους βαρύτατους φόρους που είχε επιβάλει ο σουλτάνος, με συνέπεια την ερήμωση του Μοναστηριού.
Τηλ.: +30 28220 61261